Araç Değer Kaybı Nedir ve Nasıl Talep Edilir?

Trafik kazaları, sadece fiziksel hasarla değil, aynı zamanda ekonomik kayıplarla da sonuçlanabilmektedir. Bu ekonomik kayıplardan biri de, birçok araç sahibinin farkında olmadığı ya da nasıl talep edileceğini bilmediği “araç değer kaybı”dır. Kaza sonrası onarılmış bir araç, her ne kadar eski haline getirilmiş gibi görünse de, ikinci el piyasasında artık “hasar geçmişi olan araç” olarak kabul edildiği için piyasa değeri düşer. İşte bu değer düşüklüğü, yani araçta meydana gelen değer kaybı, yasal yollarla talep edilebilecek bir zarardır.

Araç değer kaybı, kazada kusurlu olmayan ya da kısmen kusurlu olan tarafın talep edebileceği bir tazminat türüdür. Bu tazminat doğrudan kazaya neden olan tarafın trafik sigortasından istenebilir. Önemli olan nokta, değer kaybının araç sahibine ait bir hak olduğudur; dolayısıyla aracı kullanan kişi farklı, ruhsat sahibi farklı ise talep hakkı ruhsat sahibine aittir. Ayrıca hem hususi hem de ticari araçlar için değer kaybı talebinde bulunmak mümkündür.

Değer kaybı talebinde bulunabilmek için kazanın tutanakla belgelenmiş olması ve aracın onarımının tamamlanmış olması gerekir. Bu aşamada, hasar onarımı tamamlanan aracın, eksperlerce incelenmesi ve araçta oluşan değer kaybının uzman raporuyla belirlenmesi gereklidir. Uygulamada sıklıkla karşılaşılan hata, bu sürecin yalnızca kasko sigortasıyla çözülebileceğinin sanılmasıdır. Oysa ki kasko sigortası değer kaybını karşılamaz; bu zarar yalnızca karşı tarafın trafik sigortası kapsamında tazmin edilir.

Sigorta şirketine yapılacak başvuru sırasında, kaza tespit tutanağı, aracın ruhsatı, onarım faturaları, hasar fotoğrafları ve değer kaybını gösteren ekspertiz raporu sunulmalıdır. Başvuru sonrası sigorta şirketinin 15 gün içinde ödeme yapması beklenir. Bu süre sonunda herhangi bir ödeme yapılmadıysa, Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurmak mümkündür. Tahkim yolu, mahkemeye kıyasla daha hızlı sonuçlanmakta ve başvuru masrafları oldukça düşüktür. Ancak dileyen araç sahipleri, sigorta şirketine karşı dava da açabilir. Ne var ki dava süreci, tahkime göre daha uzun sürebilmekte ve dava harçları ile bilirkişi giderleri gibi ek masraflar da doğurabilmektedir. Ayrıca, dava açmadan önce dava şartı arabuluculuk yoluna başvurulması da zorunludur. Bu nedenle birçok araç sahibi öncelikle tahkim yoluna başvurmayı tercih etmektedir.

Öte yandan, bazı durumlarda araçta oluşan değer kaybı, sigorta poliçesi kapsamında belirlenen teminat limitinin üzerinde olabilir. 2025 yılı itibarıyla zorunlu trafik sigortasında araç başına maddi zarar teminat limiti 300.000 TL, kaza başına maddi zarar teminat limiti ise 600.000 TL olarak uygulanmaktadır. Kazaya karışan araç sayısı ve zarar miktarı dikkate alındığında, bu limitler zaman zaman yetersiz kalabilmektedir. Böyle durumlarda, sigorta şirketinin ödediği tazminat dışında kalan kısım için doğrudan kazaya neden olan kişiye (şahsa) da başvuru yapılabilir. Türk Borçlar Kanunu kapsamında kusurlu sürücünün şahsi sorumluluğu bulunduğundan, mağdur araç sahibi eksik kalan zararın tazmini için doğrudan tazminat davası açma hakkına da sahiptir.

Değer kaybı talebinde bulunurken dikkat edilmesi gereken bir diğer husus da zamanaşımı süresidir. Araç değer kaybına ilişkin talepler, zararın ve tazminat yükümlüsünün öğrenildiği tarihten itibaren 2 yıl ve her hâlükârda kazanın meydana geldiği tarihten itibaren 10 yıl içerisinde zamanaşımına uğrar. Bu nedenle kazadan sonra tazminat hakkının süresi içinde kullanılması büyük önem taşır; aksi takdirde hukuken talep imkânı ortadan kalkabilir.

Bunun yanında, yapılan incelemelerde, daha önce değişmiş, onarılmış veya işlem görmüş parçalarda yeniden oluşan hasarlar için değer kaybı ödenmeyeceği yönünde değerlendirmeler yapılabilmektedir. Çünkü değer kaybı hesabında, parçanın daha önceki onarım geçmişi dikkate alınmakta ve hali hazırda değer kaybına uğramış bir parçanın tekrar hasarlanması halinde ek bir kayıp doğmadığı kabul edilmektedir. Bu nedenle, aracın hasar geçmişi, değer kaybı tazminatının miktarını doğrudan etkileyen önemli bir faktördür.

Araç pert olmuşsa yani tam hasarlı hale gelmişse, artık aracın piyasa değeri tamamen ortadan kalktığından dolayı değer kaybı talebinde bulunulamaz. Öte yandan, ikinci el ya da yüksek kilometreli araçlar için de değer kaybı tazminatı alınabilir; yalnızca tazminat miktarı aracın yaşına, kilometresine ve önceki hasar geçmişine göre değişkenlik gösterir.

Sonuç olarak, trafik kazasında kusursuz ya da kısmen kusurlu olan araç sahiplerinin, araçlarında oluşan değer kaybını talep etme hakkı bulunmaktadır. Ancak bu sürecin usulüne uygun, eksiksiz ve zamanında yürütülmesi büyük önem taşır. Aksi halde hak kayıpları yaşanabilir. Bu nedenle, kaza sonrasında sadece hasar onarımıyla yetinmemek, aynı zamanda hukuki destek alarak maddi hakların da takip edilmesi faydalı olacaktır.