Artan şehir nüfusu ile birlikte trafik yoğunluğu da gün ve gün artmaktadır. Özellikle ticari hayatın yoğun olduğu bölgelerde bunun etkileri daha baskın bir şekilde görülmektedir. Artan araç yoğunluğu şehirlerin otopark ihtiyacını da arttırmaktadır. Otopark problemi ile beraber trafik problemi de derinleşmektedir. Bu ihtiyacın karşılanması noktasında asli görev Belediyelere düşmektedir.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ve 5393 sayılı Belediye Kanununda kapalı ve açık otoparkların yapılması, işletilmesi, işlettirilmesi veya ruhsatlandırılması; karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit edilmesi, işletilmesi, işlettirilmesi ve kiraya verilmesi konusunda belediyelerin yetkilendirildiği görülmektedir ancak bu görevin belediyeler tarafından tam anlamı ile yerine getirilemediği cadde ve sokakların bir şeridinin otoparka döndürülmesi gibi uygulamalarla bu sorunun aşılmaya çalışıldığı görülmektedir. Ancak bu tarz uygulamalara giderken belediyelerin encümen kararlarınca belirlenen ve ihaleye çıkartılan yol boyu, cadde ve sokaklardaki otoparkların uygulama imar planına işlenip işlenmediği ve bu yönde uygulama imar planında değişikliğe gidilip gidilmediği hususları önem arz etmektedir. Usulüne uygun bir şekilde gerekli ve yeterli bir araştırma, plan ve proje çalışması yapılmadan, hareketli nüfusun ve belde sakinlerinin evlerinin önündeki otopark alanlarını kullanmaları hususuyla ilgili olarak uygulamanın nasıl yapılacağı hususları belirtilmeden, özürlü park yeri ayırmadan yapılan uygulamalar hukuka aykırı uygulamalardır. Danıştay 13.Dairesinin 2016/3243 E. 2022/593 K. Sayılı kararı da bunu destekler niteliktedir.

Bunun yanı sıra 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun Belediyeler arası hizmet ilişkileri ve koordinasyon başlıklı 27. Maddesi;

“…(Ek fıkra: 12/11/2012-6360/11 md.) İmar mevzuatı uyarınca belediyelerin otoparkla ilgili olarak elde ettikleri gelirler tahsil tarihinden itibaren kırkbeş gün içinde büyükşehir belediyesine aktarılır. Büyükşehir belediyeleri bu geliri tasdikli plan ve beş yıllık imar programına göre hazırlanan kamulaştırma projesi karşılığında otopark tesisi için gerekli arsa alımları ile bölge ve genel otoparkların inşasında kullanır. Bu gelirler bu fıkrada belirtilen amaç dışında kullanılamaz.” hükmü ile belediyelerin bir otopark fonu oluşturma ve bunu otopark tesisi için harcama yükümlülüğü düzenlenmektedir.

Gerek İçişleri Bakanlığının konuyla ilgili raporlarında gerekse Sayıştay incelemelerinde Otopark Yönetmeliği gereğince 1994 yılından itibaren belediyelerce toplanan otopark bedellerinin sadece otopark hizmeti sunumu amacıyla kullanılmasının zorunlu olmasına rağmen belediyelerin toplanan otopark bedellerini başka amaçlar için kullandığı, otopark yeri ayrılmamış konutlardan toplanan otopark bedelleri karşılığında sunulması gereken ve yerleşim alanlarında trafik sorununun çözümü bakımından önem arz eden otopark hizmetinin yerel yönetimlerce yeterli düzeyde sağlanmadığı, Otopark Yönetmeliğine aykırı olarak toplanan otopark bedellerinin otopark tesisi için arsa alımları ile bölge veya genel otoparkların üretimi için kullanılmadığı görülmektedir.

Otopark Yönetmeliği gereğince otopark ihtiyacı parselinde karşılanamayan yapılardan tahsil edilen otopark bedellerinin genel anlamda otopark yapımı için kullanıldığı, ancak bazı belediyeler tarafından otopark hesabında bulunan meblağın meclis kararı da alarak belediyenin diğer hizmetlerinde, mali yükümlülüklerini karşılamak için kullanıldığı görülmüştür. Belediyelerin bir kısmının otopark paralarını uzun süredir banka hesaplarında tuttuğu, bu paraların otopark arsası veya inşası için harcanması konusunda bir niyetlerinin olmadığı, anlaşılmış olup Yönetmeliğin 11. maddesine aykırı bu uygulamaların soruşturma konusu edildiği, ancak Danıştay kararı ile kamu zararı olmadığından bahisle belediye başkanları hakkında verilen soruşturma izni verilmesi kararının kaldırıldığı görülmüştür.

Şehirleşmeyle beraber artan otopark sorununun aşılması noktasında asli yükümlülük Belediyelere düşmektedir. Belediyeler her ne kadar pratik çözümlere gitmeye çalışsa da imar mevzuatına uygun ve etkin değerlendirmelerle bölge sakinlerinin ihtiyaçlarına uygun işlemler tesis etmelidir. Konu ile ilgili hükümler bulunmakla birlikte uygulanabilirlik açısından problemlerin bulunduğu yukarıda yapılan değerlendirmelerde görülmüştür. Bu çerçevede tüm paydaşların katılımı ve görüşlerinin alımı ile daha uygulanabilir, yerel idarelerin bu konuyu inceleme noktasında yükümlü kılınacağı bir şekilde Otopark Yönetmeliğinin tekrar gözden geçirilerek yeni bir mevzuatın düzenlenmesinin yerinde olacağı kanaatindeyiz.

Stj. Av. Melih Özcan