1.Giriş 

Çevresel endişelerin arttığı ve sosyal sorumluluğa odaklanan bir dönemde, çevresel ve sosyal politikaları çevreleyen hukuki çerçeve giderek daha önemli hale gelmiştir. Dünya genelinde hükümetler, işletmeler ve kuruluşlar, iklim değişikliği, sosyal eşitsizlik ve sürdürülemez uygulamaların ortaya çıkardığı sorunlara çözüm getirmek ve uygulamak üzere politikalar benimseme ihtiyacını giderek daha çok fark etmektedirler. Bu makale, çevresel ve sosyal politikaların temelini oluşturan hukuki zeminleri inceleyerek, bu çerçevelerin daha sürdürülebilir ve adil bir gelecek yaratmaya nasıl katkıda bulunduğunu irdelemektedir. 

2. Çevresel Politikaların Hukuki Temeli 

Çevresel politikalar, insan faaliyetlerini düzenlemeyi amaçlayan hukuki araçlardır ve genellikle hava ve su kalitesi, atık yönetimi, biyoçeşitliliğin korunması ve iklim değişikliği önleme gibi konuları ele alır. Çevresel politikaların hukuki temeli yargı bölgelerine göre değişmekle birlikte genellikle ulusal yasaları, uluslararası anlaşmaları ve bölgesel düzenlemeleri içerir. 

Birçok ülke, çevre koruma, doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı ve kirliliğin kontrolü gibi konuları düzenleyen özel çevre yasalarına sahiptir. Ayrıca, çevresel politikalar genellikle uluslararası düzeyde de koordineli bir şekilde yürütülmektedir. Örneğin, Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) gibi kuruluşlar, çevresel politikaların oluşturulması ve uygulanmasında uluslararası işbirliğini teşvik etmektedir. Paris Anlaşması gibi küresel çevresel anlaşmalar, ülkeler arasında iklim değişikliği ile mücadele konusunda ortak taahhütleri içerir. 

Çevresel politikaların hukuki temeli aynı zamanda çeşitli düzeylerdeki yönetim birimleri arasındaki ilişkilere de dayanır. Çevre politikalarını oluşturmak ve uygulamak genellikle yerel, bölgesel ve ulusal düzeydeki hükümetler arasında bir işbirliği gerektirir. Bu işbirliği, çevresel hedeflere ulaşmak ve doğal kaynakları etkili bir şekilde yönetmek için koordinasyonu sağlamak adına önemlidir. 

3.Sosyal Politikaların Hukuki Temeli

Sosyal politikalar, toplumlarda sosyal sorunları ele almayı ve eşitlik, adalet ve refahı teşvik etmeyi amaçlayan geniş bir önlemler dizisini kapsar. Bu politikalar genellikle eğitim, sağlık, işçi hakları ve sosyal refah gibi alanlara odaklanır. Sosyal politikaların hukuki temeli genellikle anayasal haklar, yasal düzenlemeler ve uluslararası sözleşmeler tarafından sağlanmaktadır. Bir ülkenin anayasası genellikle temel insan haklarını güvence altına alır ve sosyal politikaların bu haklara uygun olarak oluşturulmasını talep eder. Sosyal politikalar, genellikle eşitlik, adalet ve fırsat eşitliği gibi prensiplere dayanır ve yasalar tarafından korunur. 

İşçi hakları, eğitim, sağlık hizmetleri, sosyal güvenlik ve toplumsal adalet gibi konuları düzenleyen yasal düzenlemeler, sosyal politikaların temelini oluşturur. Ayrıca, uluslararası sözleşmeler, insan haklarına saygı ve sosyal hizmetlerin sağlanması gibi konularda ülkeler arasında ortak standartlar belirleyerek sosyal politikaların oluşturulmasına katkıda bulunur. 

4.Çevresel ve Sosyal Politikaların Hukuki Güvenceleri 

Çevresel ve sosyal politikaların hukuki güvenceleri, genellikle ülkelerin yasal düzenlemeleri ve uluslararası sözleşmeler tarafından belirlenir. Bu güvenceler, çevresel ve sosyal konulardaki politikaların uygulanabilirliğini, korunmasını ve sürdürülebilirliğini sağlamaya yöneliktir. Ancak bu alandaki hukuki güvenceler, ülkeden ülkeye ve politikadan politikaya değişebilir. 

4.1 Ulusal Yasalar: Çevresel koruma, sosyal refah ve ilgili diğer konulardaki yerel yasa ve düzenlemelere uygunluğu sağlama amacıyla Çevresel ve Sosyal Politikalar, ev sahibi ülkelerin yasal gereksinimleri ile uyum içinde olacak şekilde düzenlenir.   Projelerin çevresel etkilerini değerlendirmek ve izin almak için, standartlar ulusal ve uluslararası çevre mevzuatlarına dayanır. Bu, projelerin çevresel açıdan sürdürülebilir olmasını sağlamak için önemli bir hukuki zemin oluşturur. 

Birçok ülke, çevreyi korumak ve sürdürülebilir uygulamaları teşvik etmek amacıyla yasalar çıkarmıştır. Bu yasalar, kirlilik kontrol standartlarını tanımlar, çevresel etki değerlendirmeleri için mekanizmalar kurar ve uygunsuzluk durumları için cezaları belirler. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri'nde Temiz Hava Kanunu, kirletici maddeler için emisyon standartları belirleyerek hava kalitesini ve halk sağlığını iyileştirmeyi amaçlar.

4.2 Uluslararası Anlaşmalar: Çevre politikaları, küresel ölçekte çeşitli sorunları ele almak amacıyla dünya genelinde çeşitli anlaşmalarla desteklenmektedir. Örneğin, Kyoto Protokolü ve Paris Anlaşması gibi uluslararası çevre anlaşmaları, sera gazlarının azaltılması ve iklim değişikliği ile mücadele konusunda ortak hedefler belirlemektedir. Ülkeler, bu anlaşmalara taraf olarak, milli çevre politikalarını bu hedeflere uygun hale getirmekte ve dünya genelinde ortak bir çevre vizyonu oluşturmaktadır. Bu şekilde, çevresel politikaların uluslararası anlaşmalarla uyumu, küresel çevresel sorunlara etkili bir şekilde mücadele etmeyi amaçlamaktadır. 

Sosyal politikalar da çevresel politikalara benzer bir şekilde uluslararası anlaşmalarla uyum içinde gelişmektedir. İnsan haklarına saygı, yoksullukla mücadele, eğitim ve sağlık gibi sosyal konuları ele alan birçok uluslararası anlaşma bulunmaktadır. Örneğin, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, ülkeleri temel insan haklarına saygı göstermeye teşvik etmektedir. Sosyal politikaların uluslararası anlaşmalarla uyumu, insan haklarının korunması, eşitsizliklerin azaltılması ve toplumsal refahın artırılması gibi hedeflere ulaşmayı amaçlamaktadır. 

Çevresel ve sosyal politikaların uluslararası anlaşmalarla uyumu, birkaç önemli nedenle vurgulanmaktadır. İlk olarak, küresel sorunlar genellikle sınırları aşan nitelikte olduğundan, uluslararası işbirliği olmadan etkili çözümler bulunması zordur. İkinci olarak, uluslararası anlaşmalarla uyum, ülkeler arasında adil bir rekabet ortamı sağlar. Eğer bir ülke çevre veya sosyal standartlara uymazsa, bu durum hem iç hem de dış ticarette adaletsiz rekabete neden olabilir. Üçüncü olarak, bu uyum, küresel düzeyde sürdürülebilir kalkınmayı destekler ve gelecek nesiller için sağlıklı bir çevre ve adil bir toplum oluşturmayı hedefler. 

Sonuç olarak, çevresel ve sosyal politikaların uluslararası anlaşmalarla uyumu, küresel düzeyde sürdürülebilirlik ve adaleti destekleyen bir çerçeve sunmaktadır. Ülkelerin bu anlaşmalara uyum sağlaması, hem yerel hem de küresel düzeyde daha yaşanabilir bir dünya oluşturmak için önemli bir adımdır. Bu nedenle, uluslararası toplumun çevresel ve sosyal politikaların uyumunu teşvik etmesi ve desteklemesi hayati bir öneme sahiptir. 

4.3 Anayasal Korumalar: Bazı ülkeler, sosyal politikaların hukuki temelini oluşturmak için anayasalarında sosyal hakları açıkça tanırlar. Örneğin, Güney Afrika Anayasası, eğitim, sağlık hizmetleri ve sosyal yardım hakkını güvence altına alarak ilgili politikalara anayasal bir yetki sağlar. 

4.4  İş Hukuku: Sosyal politikalar sıkça iş hukukuyla kesişir; çünkü bu yasalar işçilerin hakları ve sorumluluklarını düzenler. Bu yasalar, çalışma koşulları, asgari ücret ve toplu pazarlık gibi konuları ele alır. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri'nde Adil İş Standartları Kanunu, asgari ücret, fazla mesai ücreti ve çocuk işçilik gibi konularda standartlar belirleyerek sosyal ve ekonomik adaleti destekler. 

4.5 Etki Değerlendirmeleri: Çevresel etki değerlendirmeleri ve sosyal etki değerlendirmeleri, belirli projelerin çevresel ve sosyal etkilerini değerlendirmek için kullanılır. Projelerin başlamadan önce kapsamlı bir çevresel ve sosyal etki değerlendirmesi yapılması zorunludur. Bu değerlendirmeler, politikaların uygulanmasında rehberlik sağlar ve olası sorunlara karşı tedbir alınmasına yardımcı olur. 

Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED): Projelerin çevresel etkilerinin değerlendirilmesi ve yönetilmesi amacıyla çevresel etki değerlendirme süreçleri belirlenir. Bu, projelerin çevresel standartlara uygunluğunu sağlamayı amaçlar. 

Toplumsal Etki Değerlendirmesi (TÇED): Projelerin toplumlar üzerindeki sosyal etkilerini değerlendirmek ve yönetmek amacıyla toplumsal etki değerlendirme süreçleri de uygulanır. 

5. Çevresel ve Sosyal Politikaların Entegrasyonu 

Çevresel ve sosyal konular arasındaki etkileşimler daha belirgin hale geldikçe, bu politikaların entegrasyonuna yönelik bir eğilim ortaya çıkmaktadır. Bu entegrasyon, çevresel sürdürülebilirlik ile sosyal refahın birbirine bağlı olduğunu kabul eder. Hukuki çerçeveler, bu etkileşimi yansıtmak üzere evrilmekte olup, bazı yargı bölgeleri, hem çevresel hem de sosyal yönleri ele alan kapsamlı yaklaşımları benimsemektedir. 

Birçok ülke, şirketleri sosyal ve çevresel sorumlu uygulamalar benimsemeye teşvik etmekte veya bu uygulamaları zorunlu kılmaktadır. Hukuki gereksinimler ve gönüllü taahhütler doğrultusunda yönlendirilen Kurumsal Sosyal Sorumluluk (KSS) girişimleri, işletmelerin sadece kâr değil, aynı zamanda çevre ve toplumları üzerindeki etkilerini de göz önünde bulunduran bir şekilde faaliyet göstermelerini amaçlar.  

Sorunlara çözüm bulmak adına uluslararası toplum, çeşitli anlaşmalar ve protokoller aracılığıyla işbirliği yapılmaktadır. Dünya Bankası gibi büyük finansal kurumlar da, projelerini bu uluslararası anlaşmalara uyumlu bir şekilde yönlendirmekte ve küresel sürdürülebilirliğe katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. 

6. Özel Bir Örnek Olarak Dünya Bankası’nın Çevresel ve Sosyal Politikalara Bakışı 

Çevresel ve Sosyal Politikalar, finansal kurumların faaliyetlerini çevresel sürdürülebilirliği ve sosyal sorumluluğu teşvik eden ilkelerle uyumlu hale getirmeleri için bir çerçeve görevi görür. Bu politikalar, dünya bankalarının karar alma süreçlerine rehberlik ederek, yatırımlarının hem gezegen hem de üzerinde yaşayanlar için olumlu sonuçlara katkıda bulunmasını sağlıyor.  

Dünya Bankası Çevresel ve Sosyal Çerçevesi, aşırı yoksulluğu sona erdirmek ve ortak refahı teşvik etmek amacıyla Borçluların projelerini desteklemek üzere tasarlanmış bir Banka Politikası ve bir dizi Çevresel ve Sosyal Standart aracılığıyla Dünya Bankası'nın sürdürülebilir kalkınmaya yönelik taahhüdünü ortaya koymaktadır. 

Çerçeve, Bankanın çevresel ve sosyal sürdürülebilirlik konusundaki isteklerini ortaya koyan Sürdürülebilir Kalkınma Vizyonunu; banka için geçerli olan zorunlu gereklilikleri belirleyen Yatırım Projesi Finansmanı için Dünya Bankası Çevre ve Sosyal Politikasını; ve Borçlu ve projeler için geçerli olan zorunlu gereklilikleri belirleyen ekleriyle birlikte Çevresel ve Sosyal Standartları içerir. 

Dünya Bankası'nın çevresel ve sosyal politika koşulları, küresel düzeyde sürdürülebilir kalkınma hedefine ulaşmak için kritik bir araç olarak öne çıkmaktadır. Bu politikalar, finansmanın ötesinde, çevresel ve sosyal sorumlulukları gözeten bir yaklaşımı benimseyerek gelecek nesillere daha sürdürülebilir bir dünya bırakma taahhüdünü yansıtmaktadır. Bu çerçevede, Dünya Bankası'nın kredi verme koşulları, küresel sürdürülebilirliğe katkı sağlama amacını taşıyan bir rehber niteliği taşır. 

Sonuç 

Çevresel ve sosyal politikaların hukuki temeli, sürdürülebilir ve adil bir gelecek şekillendirme konusunda kritik bir rol oynamaktadır. Ulusal yasalar, uluslararası anlaşmalar, anayasal korumalar ve iş düzenlemeleri, çevresel bozulma ve sosyal eşitsizlik gibi karmaşık sorunları ele almak için bir çerçeve sağlar. Toplumlar evrildikçe, hukuki çerçevelerin, hem çevresel koruma hem de sosyal adaleti teşvik eden politikalara olan artan ihtiyaca uyum sağlaması kaçınılmazdır. Sağlam hukuki temelleri kurarak ve uygulayarak, hükümetler ve kuruluşlar, mevcut ve gelecek nesiller için daha sürdürülebilir ve kapsayıcı bir dünyaya katkıda bulunabilirler. 

Stj. Av. Aleyna Nur ACIR