1. GİRİŞ

Antik dönemden bu yana düzenlenen ve Küresel düzeyde en çok ilgi çeken spor organizasyonu olan Olimpiyatlar şüphesiz en etkili ve önemli modern spor organizasyonudur. Binlerce katılımcının, destek personelinin, yetkilinin, medya temsilcisinin , sporcunun ve seyircinin katıldığı dünyanın en büyük çok sporlu uluslararası organizasyonu olmak ise beraberinde bir çok soruyu da birlikte getirmektedir. Bu büyük organizasyonun düzenlenmesi, yönetimi ve adil bir şekilde yürütülmesi ise karmaşık bir yapıya sahiptir. Bu bağlamda, spor hukuku ve uyuşmazlık çözüm mekanizmaları büyük bir önem taşımaktadır.

Bu makale, Olimpiyat Oyunları sırasında ortaya çıkabilecek uyuşmazlıkların çözümünde kritik rol oynayan Spor Tahkim Mahkemesi (CAS)’ın işleyişine odaklanmaktadır. Makalede, CAS'ın tarihçesi, yetki alanı ve işleyişi detaylı bir şekilde ele alınırken, aynı zamanda 2024 Paris Olimpiyatları'nda yaşanan güncel olaylar ve CAS'ın bu olaylara verdiği kararlar incelenmektedir.

2. UYUŞMAZLIK ÇÖZÜMLERİ VE DİSİPLİN KURULLARI

Olimpiyat oyunlarında ortaya çıkan uyuşmazlıkların çözümü, genellikle sporun uluslararası düzenleyici organları ve bağımsız tahkim kurulları tarafından yapılır. Uluslararası Spor Tahkim Mahkemesi (CAS), bu tür uyuşmazlıkların çözümünde önemli bir rol oynar. CAS’in yetkileri ve işleyişi, uluslararası spor hukukunun önemli bir parçasıdır.

 Dd. Spor Tahkim Mahkemesi (Court of Arbitration for Sport) (CAS)

Merkezi İsviçre'nin Lozan kentinde yer alan ve Uluslararası Olimpiyat  Komitesi (IOC) başkanı İspanyol Juan Antonio Samaranch'ın başkanlığında Los Angeles'ta kurulan CAS, spor adaletinin en yüksek uluslararası tahkim mahkemesidir ve sporla ilgili anlaşmazlıkları nihai olarak çözen bağımsız bir kurum olarak faaliyet göstermektedir. 87 farklı milletten 400'den fazla hakemden oluşan CAS, yılda ortalama 900 dava ile en yoğun uluslararası tahkim kurumlarından biridir.

CAS'ın Olimpiyat Oyunları'ndan kaynaklanan uyuşmazlıkları çözme yetkisi, Olimpiyat Tüzüğü'nün 61.2. maddesinden kaynaklanmaktadır. Bu madde, " Any dispute arising on the occasion of, or in connection with, the Olympic Games shall be submitted exclusively to the Court of Arbitration for Sport, in accordance with the Code of Sports-Related " ifadesini içermekte olup Olimpiyat oyunlarına ait spor uyuşmazlıklarında yetkili mahkemenin CAS mahkemeleri olduğu kabul edilmiştir.

Olimpiyat sürecinde doğan uyuşmazlıkların çözümü için kullanılan kurallar, CAS tarafından hazırlanmış olup  ‘Arbitratıon Rules For The Olympıc Games’ (Olimpiyat Oyunları için Tahkim Kuralları  bundan sonra OOTK) olarak adlandırılır. Olimpiyat Oyunları'ndan kaynaklanan uyuşmazlıkların çözümü için, CAS, spor hukuku alanında tanınmış prestije sahip hakemlerden ve Olimpiyat Oyunları konusunda uzmanlardan oluşan 'ad hoc' bölümleri kurar. Bu odalar bir Başkan, bir Eş-Başkan ve bir sekreterden oluşur.

Ad hoc bölümler, açılış töreninden 10 gün önce başlayarak kapanış törenine kadar Olimpiyatlarla ilgili veya bağlantılı olarak ortaya çıkan her türlü anlaşmazlığı dinleme yetkisine sahiptir. Bu bağlamda, Olimpiyat Oyunları için geçerli olan CAS ad hoc bölümlerine Uygulanabilir Tahkim Kurallarının (Arbitration Rules applicable to the CAS ad hoc division for the Olympic Games) 1. maddesi, Olimpik İlkeleri’nin ortaya çıkan her türlü uyuşmazlık için Spor Tahkim Mahkemeleri’nin görevli olacağını şeklindeki  61. Maddesine atıfta bulunur ve tüm sporcular, imzalamaları gereken giriş formunda bu anlaşmazlık çözüm yöntemini kabul ederler.

Geçici tedbirler ise telafisi mümkün olmayan zarar riski, başarı şansı ve tarafların çıkarlarının dengesi gibi klasik tahkim kriterleri uygulanarak verilebilir.  Örneğin 2022 Pekin Kış Olimpiyatlarında Rus patenci Kamilia Valieva'nın pozitif çıkan doping testi raporuna rağmen yarışmasına izin verilmesi Sporcunun yarışmasına izin verilmemesinin sonuçları yarışmasına izin verilmesinden daha önemli ve telafi edilemeyeceğinden kaynaklı olduğundan tahkim kriterlerinin açıkça anlaşılabildiği bir örnektir.

30. 2024 Paris Olimpiyatları ve CAS

Tüm bu açıklamalar ışığında 2024 Paris Olimpiyatlarında CAS tahkimine giden  güncel olaylar ve karar aşağıdaki şekildedir:

1. 31.07.2024 Tarihli Karar: Kanada Olimpiyat Komitesi Ve Kanada Futbol Başvurusu (Futbol)

Gündemin en popüler olayını Kanada Kadın Futbol Takımının drones skandalı olarak nitelendirmek hatalı olmaz. Söz konusu skandal ilk olarak 22 Temmuz’da, Yeni Zelanda takım görevlilerinin antrenmanlarının üstünde bir drone uçtuğunu fark etmesi ve polise bildirmesiyle ortaya çıktı. Yetkililer, drone’u Kanada kadın futbol takımının analisti Lombardi'ye kadar takip etti ve ardından Kanada Olimpiyat Komitesi, 19 Temmuz’da Yeni Zelanda antrenmanında yaşanan ayrı bir drone olayını da kabul etti.

27 Temmuz 2024 tarihinde FIFA Resmi sayfasında yapılan açıklamaya göre;

“Kanada Futbol Federasyonu (CSA) ve yetkilileri Beverly Priestman, Joseph Lombardi ve Jasmine Mander hakkında açılan disiplin soruşturmaları sonrasında, FIFA Disiplin Komitesi Başkanı, davayı FIFA Temyiz Komitesi'ne doğrudan havale etme kararı almıştır. Bu karar, FIFA Disiplin Kodu'nun (FDC) 56.3 maddesi uyarınca verilmiştir.

Bu karar, devam eden Kadınlar Olimpiyat Futbol Turnuvası - XXXIII. Olimpiyat Paris 2024 Final Yarışması (OFT) üzerindeki olası etkiler ve tarafların haklarını koruma amacıyla alınmıştır.

Buna göre, tüm kanıtları değerlendirdikten sonra, FIFA Temyiz Komitesi Başkanı, FDC'nin 13. maddesi (Küfürlü davranışlar ve fair play ilkelerinin ihlali) ve OFT Yönetmelikleri'nin 6.1 maddesi (Sorumluluklar) kapsamındaki ihlaller için aşağıdaki yaptırımlar uygulamıştır:

• CSA: Kanada Futbol Federasyonu'nun Kadınlar temsilci takımının OFT'deki Grup A sıralamasından otomatik olarak altı puan düşülmesi ve 200,000 CHF para cezası.

• Beverly Priestman, Joseph Lombardi ve Jasmine Mander: Her bir yetkili, bir yıl süreyle futbol ile ilgili faaliyetlere katılmaktan men edilmiştir.

CSA, OFT kapsamındaki katılımcı yetkililerinin antrenman alanları üzerinde drone uçurma yasağına uymalarını sağlama yükümlülüğünü yerine getirmediğinden sorumlu bulunmuştur.

Yetkililer, CSA'nın Kadınlar temsilci takımının drone kullanımına ilişkin olarak küfürlü davranışlar ve fair play ilkelerinin ihlali nedeniyle sorumlu tutulmuştur.”

FIFA tarafından verilen bu disiplin kararı dolayısıyla Kanada Futbol Federasyonu’na ait internet sayfalarından yapılan açıklama ile Federasyon’un 29 Temmuz 2024 tarihinde konu ile ilgili Spor Tahkim Mahkemesine (CAS) başvuruda bulunduğu kamuoyu ile paylaşılmıştı.

Spor Tahkim Mahkemesi (CAS) ise 31.07.2024 tarihinde yaptığı açıklamada, Kanada kadın futbol takımının yaşanan drone casusluk skandalı nedeniyle Olimpiyat turnuvasında aldığı altı puanlık ceza indiriminin geçerli olduğunu açıklayarak  FIFA tarafından verilen cezayı onadı. CAS, kararının gerekçesini açıklamadı, ancak Oyunların aciliyetini kabul ederek, turnuva sonuçlarının baskısı olmadan kararın detaylarını daha sonra paylaşacağını belirtti.

2. 02.08.2024 Tarihli Karar: Kanada Buz Pateni Sporcuları , Buz Pateni Federasyonu Ve Kanada Olimpiyat Komitesi Başvurusu (Buz Pateni)

Kanada'lı patenciler Madeline Schizas, Piper Gilles, Paul Poirier, Kirsten Moore-Towers, Michael Marinaro, Eric Radford, Vanessa James ve Roman Sadovsky ile Skate Canada ve Kanada Olimpiyat Komitesi'nin (COC) Uluslararası Paten Birliği'nin (ISU) 30 Ocak 2024'te duyurduğu Pekin 2022 Kış Olimpiyatları artistik patinaj takım etkinliği final sıralamasıyla ilgili yeniden sıralama kararına  karşı CAS’a temyiz başvurusunda bulunmuştu. Kanadalı başvurucular CAS’tan artistik patinaj Takım Etkinliğinin ABD (Altın), Japonya (Gümüş) ve Kanada (Bronz) şeklinde yeniden sıralanması için bir karar talep etmişti ancak CAS hakem heyeti, Rus artistik patenci Kamila Valieva'nın Olimpik Artistik Patinaj Takım Etkinliği'ndeki sonuçlarının doğru bir şekilde diskalifiye edildiğini ve ISU kuralları gereğince Kamila Valieva'nın geriye dönük diskalifiyesi sonrasında Kanada Takımı lehine puanların yeniden tahsis edilme olasılığının bulunmadığını kararlaştırdı.

Heyet, Tahkim Kararının İşlem Kısmını yayınladı. Kararın tam metni ve gerekçeleri en kısa sürede yayınlanacağı belirtildi.

3. 05.08.2024 Tarihli Karar: Adrien Coulibaly Ve Dany Brand  Başvuruları (Atletizm) 

Fransız 400m koşucusu Adrien Coulibaly'nin Fransız Ulusal Olimpiyat ve Spor Komitesi'nin (CNOSF) Paris 2024 Olimpiyat Oyunları'nda 4x400m bayrak yarışı etkinliği için kendisini yarıştırmama kararına karşı yaptığı başvuru başvuruyu karara bağlamak üzere atanan hakemin CAS’ın bu konuda yetkili olmadığını belirtmesi ile reddedildi. Başvuran, İtiraz Edilen Kararın iptali ve 4x400m bayrak yarışı için listeye ek bir atletin dahil edilmesi yönünde CAS Ad hoc’undan bir karar talep etmişti. Hakem Carine Dupeyron (FRA), 3 Ağustos 2024'te taraflarla Tribunal de Paris'de bir duruşma yaptı. Konunun aciliyeti nedeniyle, hakem kararın sadece bu kısmını açıkladı; tam kararın gerekçeleriyle birlikte daha sonra yayınlanacağı belirtildi.

İsviçreli atlet Dany Brand'in Paris'teki 2024 Olimpiyat Oyunları'nda Erkekler 400m engelli koşuda Ludvy Vaillant'ın çekilmesi üzerine, kendisinin bu yarışmaya katılma hakkı olduğunu belirten bir karar için CAS’a yaptığı başvuru reddedildi. 

Başvuran, CAS’a yaptığı başvuruda, Ludvy Vaillant’ın çekilmesi üzerine kendisinin yarışması gerektiğini savunmuştu ancak tarafların mutabakatı ile, hakem Lars Hilliger (DEN), tarafların yazılı beyanlarına dayanarak, duruşma yapmadan konunun aciliyeti nedeniyle sadece başvurunun reddi kararını açıkladı. Tam kararın gerekçeleriyle birlikte daha sonra yayınlanacağı belirtildi.

3. SONUÇ

Bu makalede Spor Tahkim Mahkemesi (CAS)’ın Olimpiyat sürecindeki rolü üzerinde durulmuştur. Ayrıca, 2024 Paris Olimpiyatları sürecinde ortaya çıkan çeşitli hukuki sorunlar ve bunlara yönelik CAS kararları incelenmiştir.

Olimpiyatlar’da yaşanan hukuki olaylar, spor hukukunun dinamik yapısını ve uluslararası spor camiasının bu tür sorunlarla başa çıkma yeteneğini gözler önüne sermektedir. CAS'ın hızlı ve etkili karar alma süreçleri, sporcuların ve diğer ilgili tarafların haklarının korunmasında hayati bir rol oynamaktadır. Olimpiyatlar gibi geniş çaplı ve çok boyutlu bir etkinlikte, hukuki süreçlerin etkin bir şekilde yönetilmesi, sporun bütünlüğünü korumak açısından kritik bir öneme sahiptir.

Sonuç olarak, Olimpiyat Oyunları ve ilgili hukuki süreçler, sporun uluslararası alanda nasıl düzenlendiğine dair önemli bir örnek teşkil etmektedir. Bu süreçler, sporcuların, organizatörlerin ve diğer tüm ilgili tarafların haklarını ve sorumluluklarını koruyarak, sporun evrensel değerlerine uygun bir çerçevede sürdürülmesini sağlamaktadır.

Av. Aleyna Nur Acır