Özel Hastaneler Acil Servis Hizmetlerinde Ücret Talep Edebilir mi?

Acil sağlık hizmetleri, bireylerin yaşamını tehdit eden durumlarda hızlı ve etkili müdahalenin hayati önem taşıdığı bir alandır. Bu nedenle, Türkiye'de özel hastanelerin acil servislerinde sunulan hizmetlerin ücretlendirilmesi konusunda belirli yasal düzenlemeler, anayasal hükümler ve uluslararası sözleşmeler bulunmaktadır. Bu makalede, özel hastanelerin acil servislerinde ücret talep edip edemeyecekleri hususu, ilgili mevzuat, Yargıtay kararları, Anayasa'nın ilgili maddeleri ve Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler ışığında değerlendirilecek, ayrıca haksız tahsil edilen bedellerin iadesine yönelik hukuki başvuru yolları ele alınacaktır.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, sağlık hizmetlerine erişimi temel bir hak olarak tanımlamaktadır. Anayasa'nın 56. maddesi, "Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir." ifadesiyle, devletin herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamakla yükümlü olduğunu belirtir. Bu bağlamda, acil sağlık hizmetlerine erişim, temel bir insan hakkı olarak kabul edilmektedir. Ayrıca, Anayasa'nın 17. maddesi, "Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir." hükmüyle, bireylerin yaşam hakkını güvence altına alır. Acil sağlık hizmetleri, yaşam hakkının korunması için vazgeçilmez bir unsurdur ve bu hizmetlere erişimin engellenmesi, Anayasa'nın 17. maddesine aykırılık teşkil eder.

Diğer yandan Türkiye, sağlık hizmetlerine erişimi güvence altına alan çeşitli uluslararası sözleşmelere taraftır. Bunlardan biri, Birleşmiş Milletler Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi'dir. Bu sözleşmenin 12. maddesi, herkesin mümkün olan en yüksek fiziksel ve zihinsel sağlık standardına sahip olma hakkını tanır. Acil sağlık hizmetlerine erişimin kısıtlanması veya bu hizmetler için ücret talep edilmesi, bu sözleşmenin ihlali anlamına gelebilir. Ayrıca, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 2. maddesi, yaşam hakkını koruma altına alır. Acil sağlık hizmetlerine erişimin engellenmesi veya bu hizmetler için ücret talep edilmesi, yaşam hakkının ihlali olarak değerlendirilebilir.

Ülkemizde özel hastanelerin acil servis hizmetleri, çeşitli yasal düzenlemelerle şekillendirilmiştir. Özel Hastaneler Yönetmeliği'nin 21. maddesine göre, özel hastaneler, acil sağlık hizmeti vermek ve acil vakaları, hastanın sağlık güvencesi olup olmadığına veya ödeme gücü bulunup bulunmadığına bakılmaksızın kabul etmek ve gerekli tıbbi müdahaleyi gecikmeksizin yapmak zorundadır. Ayrıca, 2219 sayılı Hususi Hastaneler Kanunu'nun 32. maddesi uyarınca, özel hastaneler, acil durumlarda hastaları kabul etmek ve gerekli tedaviyi uygulamakla yükümlüdür. Bu kanun, acil sağlık hizmetlerinin sunumunda hastaların maddi durumuna bakılmaksızın hizmet verilmesini öngörmektedir.

Yargıtay ısrarla konuyla alakalı pek çok kararında Sosyal Güvenlik Mevzuatı hükümlerine alınacak bilirkişi raporunun sonucuna göre karar verilmesi gerektiğini açıkça ifade etmiştir. Yargıtay'a göre hastanın acil servisinden giriş yapıp yapmadığı, acile giriş sebebinin acil müdahale gerektirip gerektirmediği, hastanın stabil hale ne zaman geldiği ve buna göre ücret talep edilip edilemeyeceği bilirkişi raporuyla tespit edilmelidir. Gerçekten trafik kazası, beyin kanaması, panik atak ve benzeri acil müdahale gerektiren hallerdeki bir hasta stabil hale getirilene kadar özel hastane hastasından ücret talep edemeyecektir. Hasta stabil hale geldikten sonra yapılacak müdahaleler sebebiyle ise mevzuata ve Sağlık Uygulama Tebliği'ne bakılarak müdahalenin türüne göre ücret talep edilip edilemeyeceğine karar verilmelidir. (Yar. 13. H.D. 2017/1812 E. 2020/418 K., Yar. 13. H.D. 2017/802 E. 2018/7247 K., Yar. 13. H.D. 2016/11909 E. 2018/12442 K., Yar. 13. H.D. 2015/42095 E. 2017/4693 K.)

Sonuç olarak, Türkiye'de özel hastanelerin acil servislerinde, hastaların sağlık güvencesi veya ödeme gücü olup olmadığına bakılmaksızın, acil sağlık hizmeti sunulması ve bu hizmetler için ücret talep edilmemesi yasal bir zorunluluktur. Hem ilgili mevzuat, anayasal hükümler, uluslararası sözleşmeler hem de Yargıtay kararları, acil durumlarda hastalardan ücret talep edilmesinin hukuka aykırı olduğunu açıkça ortaya koymaktadır. Bu nedenle, özel hastanelerin acil servislerinde sunulan hizmetler için hastalardan ücret talep edilmesi, yasal düzenlemelere, anayasal hükümlere, uluslararası sözleşmelere ve yargı içtihatlarına aykırıdır. Özel hastaneye acil servisten giriş yapmış ve acil sağlık durumu sebebiyle hizmet almış bir hastadan ücret tahsil edilmesi halinde, Tüketici Hakem Heyeti veya Tüketici Mahkemesi nezdinde başvuru yapılarak haksız tahsil edilen bedellerin iadesinin sağlanması mümkündür.

Stj. Av. Yusuf Şimşek